Yaratıcı Drama Nedir?

YARATICI DRAMA, BİLEŞENLERİ ve AŞAMALARI
Yaratıcı drama herhangi bir konuyu doğaçlama rol oynama gibi tekniklerden yararlanarak bir grupla ve o gurubun birikimlerinden yaşantılarından yola çıkarak canlandırmalar yapmaktır. Bu canlandırma süreçlerinde oyunun genel özelliklerinden yaralanılır ve bir lider, drama öğretmeni/eğitmeni eşliğinde yapılan çalışmanın amacına, grubun yapısına göre önceden belirlenmiş ortamda drama süreci gerçekleştirilir
Yaratıcı drama kendi bileşenlerine, öğelerine sahip farklı bir sanat alanıdır Aynı zamanda eğitimde ve sanat eğitiminde bir yöntem ve başlı başına bir derstir. Yaratıcı drama alanında süreci tasarlayan, biçimlendiren, yöneten drama lideri/öğretmendir. Yaratıcı Dramada konu-tema herhangi bir olay, olgu, soyut-somut bir durum, bir gazete haberi, bir karikatür, yazının (edebiyatın) tüm türleri, ayrım bırakılmış herhangi bir edebi metin, bir yaşantı, anı, fotoğraf olabilir. Yaratıcı drama bir grup etkinliğidir ve grup olmadan yapılamaz. Grup, yaratıcı drama sürecinin bir başka öğesidir. Grup gönüllü olabileceği gibi dersi zorunlu olarak alan bir sınıf da olabilir. Dramanın çıkış noktaları grubu oluşturan üyelerin, katılımcıların ya da öğrencilerin tüm tecrübeleri ve birikimleridir. Yaratıcı drama tiyatronun tekniklerinden yararlanır. Bu tekniklerden en önemlileri doğaçlama ve rol oynama teknikleridir. Yaratıcı drama derslerine diğer tekniklerin aksine bu iki tekniğin kullanılma zorunluluğu bulunmaktadır. Yaratıcı dramada doğaçlama ve rol oynama yanında ‘geriye dönüş, rol içinde yazma, öğretmenin role girmesi, donuk imgeler, görüşmeler, öğretici oyunlar vb. farklı teknikler de kullanılabilir. Yaratıcı drama çalışmalarında bir metin, senaryo zorunluluğu yoktur. Yaratıcı drama bu yanıyla tiyatrodan ayrılır… Yaratıcı drama çalışmalarında önemli olan saptanan amaçlara göre işlenecek konunun uygun olan gruba ve gereken zamanda verilirken tün etkinlikler arasında bir bağlantının olması, etkinliklerin birbirini destekleyen ve bütünleyen bir özelliğe sahip olması ve katılımcıda içselleştirilmesi düşünülen kazanımlara ulaşmada etkili olup olmayacağının belirlenmesidir… İzlenecek aşamalar drama hakkında öğrenmeyi de içerse benzer bir yol izlemek durumundadır. Yaratıcı drama oturumları planlanırken önemli olan, hedeflenen kazanımlara göre işlenecek konunun, uygun olan gruba ve gereken zamanda verilirken tüm etkinlikler arasında bir bağlantının olması; etkinliklerin birbirini destekleyen ve bütünleyen bir özelliğe sahip olmasıdır. Kısaca drama oturumunun katılımcıda içselleştirilmesi düşünülen kazanımlara ulaşmada etkili olup olamayacağının düşünülerek planlanması ve uygulanmasıdır. Bu uygulama belli aşamalar içermektedir. Hazırlık – Isınma çalışmaları gurubun sürece, konuya, gruba ve lidere alışması için gereken fiziksel ısınma egzersizleri ve konuyla ilintili oyunlardan oluşur; hem fiziksel hem eğlendirici hazırlık ve giriş çalışmaları bir sonraki canlandırma aşamasına ısınmayı ve ilgi uyanmasını sağlamalıdır. Canlandırılacak konu bir başlangıcı olan doğaçlama ve rol oynama teknikleri başta olmak üzere diğer tekniklerinde kullanılabildiği aşamadır. Grubun geçmiş yaşantıları, birikimleri, fikirleri ve paylaşımları büyük ölçüde doğaçlamalar yoluyla oluşturulan canlandırmalarla ortaya çıkar. Sürecin ortaya çıkış sebebi olan konuyla ilgili dramatik an dediğimiz çatışmalar, problemlerin çözülmelerine yönelik oluşumlar ve grup doğaçlama süreçleri oluşturur.
Son aşama olan değerlendirme aşamasında lider konu ile ilgili kazanımlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini değerlendirir. Herhangi bir drama tekniği ile yapılabileceği gibi bilindik yazılı ya da sözlü değerlendirme testleri de kullanılabilmektedir. Bu konuyla ilgili H.Ömer Adı güzel yaratıcı drama dergisindeki makalesinde drama süreçleri aşamalarını şu şekilde açıklamıştır. :
‘I Hazırlık – ısınma aşaması: Bu aşamanın esas amacı bir grup dinamiği oluşturmanın yanı sıra, bir sonraki aşamaya hazırlıktır. Bu çalışmalar aynı zamanda drama çalışmalarına yeni başlayan katılımcı için drama alanına giriş özelliği de taşır. Bildiğimiz çocuk oyunları, yada türetilmiş oyunlar bu aşamada etkin olarak kullanılabilir. Bu aşamada olabilecek en kısa sürede katılımcıların kendi aralarında, katılımcılar ile lider arasında, grup ile mekan arasında iletişim sürecinin başlaması ve oluşumuna yönelik temel çalışmalar yapılır.
II. Canlandırma: Etkin bir duruma gelmesini sağlamak, etkinliğe geçirmek, geçmiş bir olayı ya da durumu göstererek yaşatmak ya da birinin kılığına, kişiliğine girip onu oynamak olan canlandırma: bir konu-nun süreç içinde biçimlendirildiği tüm oluşum çalışmalarının yapıldığı aşamadır. Canlandırılacak konu çerçevesinde bir başlangıç noktası olan, doğaçlama, rol oynama ve diğer tekniklerin kullanıldığı aşamadır.
III. Değerlendirme - Tartışma: Drama çalışmalarında elde edilen sonuçlar bu aşamada değerlendirilir. Başka bir deyişle sürecin özü, önemi, niteliği ve niceliği bu aşamada saptanır. Duygular, düşüncelerin paylaşımı da bu aşamada alınır. Genel olarak eğitsel kazanımlar üzerine ortaya çıkan oluşumlar üzerine tartışmalar bu aşamada yapılır.’
Yukarıda kısaca genel bir drama tanımı yapılmıştır. Yaratıcı Dramanın en genel özelliği bilindik yapıları bozması katılımcıda yeni farkındalıklar oluşturmasıdır. Eğitim boyutuna yönelik olan uygulamalarda amaçlanan, eğitim sistemimizdeki ezberciliğe karşı, yaparak yaşayarak öğrenme modelini geliştirmektir. Eğitim süreçlerinin insan hayatını açıklama ve kolaylaştırmaya yönelik planlanmasının göz ardı edilmesine, özellikle çocuk ve genç eğitim planlamalarında öğrenci için değil öğrenciye rağmen yapılan ve uygulatılmaya çalışılan süreçlere karşı bir farkındalık oluşturmak amaçlanmaktadır. ‘Eğitimin en sık üzerinde durulan amaçlarından biri çocuğun bir birey ve toplumun bir üyesi olarak en iyi şekilde büyütülmesidir. Bunu gerçekleştirmek için bazı eğitimsel amaçlar oluşturulmuştur. Eğitimde dramanın eğitim programlarında kapsamı bu amaçların tamamını kapsayacak niteliktedir diye bir iddiaya girmemek gerekir. Ama çağdaş eğitim ve eğitimde drama, yaşamda karşılaşılan problemlerin çözümü ve programların gelişimi açısından pek çok amacı paylaşır. Bir eğitim sistemi içinde eğitimde dramanın amaçları şöyle sıralanabilir.
Yaratıcılık ve estetik gelişimi sağlama
Eleştirel düşünme becerisi kazandırma
Sosyal gelişim ve birlikte çalışma yeteneği kazandırma
Moral ve manevi değerlerin gelişmesi ve çocukların ahlaki değerleri keşfetmeleirne olanak sağlama
Kendine güven duyma, teşvik ve karar verme becerilerini kazandırma
Dile ve iletişim becerilerini geliştirme
Farklı olay ve durumlarla ilgili deneyim kazandırma
Bireylerin hayal gücünü, hislerini ve düşüncelerini geliştirme’12

Bu gibi nedenlerle Yaratıcı Drama çağdaş ve aktif öğrenme modellerinin de başında gelmekte, öğrencinin yaparak yaşayarak öğrenmesine doğrudan olanak vermektedir.

Yararlanılan kaynaklar:
Çağdaş Drama Derneği Yaratıcı Drama Dergisi I. Sayısı, H.Ömer Adıgüzel , Yaratıcı Drama Kavramı, Bileşenleri ve Aşamaları
Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, H. Ömer Adıgüzel Oyun ve Yaratıcı Drama İlişkisi
Anadolu Üniversitesi, Açıköğretimyayınları, İlköğretimde Drama